Kada je Vlada Republike Srpske, krajem januara, odlučila da minimalna plata za 2025. godinu bude od 900 do 1.300 KM, u zavisnosti od stručne spreme radnika, u mnogim preduzećima su se bacili u lov na “rupe u zakonu”, kako bi legalno zakinuli radnike.
Tako tvrde brojni sindiklaci i poznavaoci lokalnih ekonomskih prilika, a da u ovom narativu ima istine potvrđuju statitstike o obrazovnoj strukturi radnika u Srpskoj, te o platama nakon što je povećan minimalac.
Podaci koje je iznio Savez Sindikata RS potvrđuju da prosječna neto plata u Republici Srpskoj isplaćena u februaru 2025. godine iznosi 1.475 KM i veća je za 41,00 KM ili samo 2,9 % nominalno, odnosno za 2,0% realno, u odnosu na prosječnu neto platu isplaćenu u januaru 2025.
I tu ne bi bilo ništa čudno, da se u januaru, u pravilu, nisu uplaćivale decembarske plate, dakle plate koje su obračunavane “po starom minimalcu”, a u februaru smo imali isplate januarskih plata, gdje je minimalna plata morala biti u skladu sa Olukom Vlade RS.
Po “novom” minimalac za nekvalifikovane radnike iznosi 900 KM, za kvalifikovane 950 KM, za one sa završenom četvorogodišnjom srednjom školom 1.000 KM, a za radnike za višom školom ili fakultetom 1.300 KM.
Dakle, porast plata je mora biti mnogo značajniji od mršavih 2,9 %, osim… ako je većina zaposlenih u Srpskoj neškolovana i polupismena.
A da li je baš tako? Evo šta o tome kažu podaci Zavoda za statistiku Republike Srpske.
Prema najnovijim podacima Zavoda, onima iz posljednjeg kvartala 2024. godine, U Republici Srpskoj je u poslovnim subjektima RS bilo 246.001 zaposlenih radnika.
Ubjedljivo najbrojniji među njima su radnici za završenom srednjom školom: ima ih 120.509, što će reći malo više od 50 odsto. Drugi po brojnosti su zaposleni ljudi za završenom višom i visokom školom, njih ima ukupno 75.727, što bi bilo skoro 31 % zaposlenih u Srpskoj.
U strukturi zaposlenih radnika najmanje je nekvalifikovanih i polukvalifikovanih, dakle onih kojima sleduje minimalac od 900 KM. Takvih radnika ima ukupno 13.960 ili nešto manje od 6 %.
Kako je onda moguće da je porastom minimalca za visokoobrazovane, sa 900 na 1.300 KM, odnosno za najbrojnije “srednjoškolce” sa 900 na 1.000 KM, prosječna plata porasla za manje od 3 odsto?
Pri tome, ne treba da nas zavara ukupna prosječna plata od 1.475 KM, jer je ona daleko veća od “medijalne”, odnosno one plate koju prima većina zaposlenih. Prosjek popravlja manjina najplaćenijih u finansijskom sektoru, gdje je februarski prosjek iznosi 1.896 KM.
S druge strane, prema podacima Saveza sindikata RS, najmanji rast plata je zabilježen tamo gdje radi veliki broj radnika, pa i veliki broj onih koji primaju minimalac. Tako je u prerađivačkoj industriji plata porasla za manje od pola procenta, svega 0,4 %.
– Isto tako, u trgovini prosječna neto plata u februar 2025. godine u odnosu na januar 2025. godine veća za svega 27 KM ili 1,3% – navode u Savezu sindikata.
Viša stručna saradnica za ekonomska pitanja u Savezu sindikata RS Božana Radomir kaže da navedeni statistički podaci potvrđuju da odluka o diferenciranoj najnižoj plati nije doprinijela značajnijem rastu plata.
– I dalje postoji zloupotreba instituta najniže plate od strane poslodavca. Javljali su nam se radnici koji nisu članovi sindikata, sa žalbama da se mijenjaju sistematizacije, kako bi se radnicima smanjila prava, odnosno kako bi im mogli isplaćivati manju minimalnu platu. Koliko je ta praksa raširena, ne mogu vam tačno reći, još uvijek nemamo podataka o tome -kaže Božana Radomir.
Ona dodaje da bi rješenje bilo propisivanje platnih razreda, ali i standarda, po kojima bi se odredilo ko može obavljati koji posao.
– Jasno je da rukovalac teškim mašinama ne može biti nekvalifikovani radnik, ali ima slučajeva da oni primaju minimalne plate propisane za NK radnike – kaže Božana Radomir.
Nekoliko čitalaca je za Srpskainfo svjedočilo da su im, nakon povećanja minimalca za radnike sa srednjom, višom i visokom školom, odmah ponudeni ugovori po kojima pristaju da rade sa manjim obrazovanjem od onog koji imaju, i to po principu “uzmi ili ostavi”.
– Taman sam se obradovao da ću imati sigurnih 1.300 KM osnovne plate, međutim uslijedio je hladan tuš. Šefovi su mi rekle da ono što ja radim, može raditi i tehničar i ponudili mi da potpišem ugovor sa srednjom školom – svjedoči jedan iskusni inženjer sa višom školskom spremom.
Razlika u obrazovanju je samo 1 stapen, ali razlika u minimalcu je ne baš malih 300 KM.
(srpska info)
