Po završetku Drugog svetskog rata, javila se potreba za ubrzanijom industrijalizacijom zemlje. Preduslov moderne industrije je stabilno snabdevanje energijom, pa je u tadašnjem Prvom petogodišnjem planu (Prva petoletka) obnove i razvoja zemlje, napravljen plan o izgradnji tridesetak električnih centrala. Drina, sa najvećim hidropotencijalom u zemlji, bila je logičan izbor. Prva u nizu bila je HE “Zvornik” na 93. kilometru od ušća Drine u Savu. Izrada projekta energetskog iskorišćavanja srednjeg toka počela je 1946. godine. Odabrana je lokacija kod Malog Zvornika zbog povoljnog pada, blizine naselja i povezanosti bitne za transport građevinskog materijala.
U prvoj fazi gradnje na najvećem posleratnom gradilištu u zemlji, pored radnika dovedenih iz svih krajeva Jugoslavije, prislino su radili i ratni zarobljenici, politički osuđenici, ali i lokalno stanovništvo. I pored hiljadu, do dve hiljade ljudi u smeni, gradnja je sporo odmicala. Konačno, 18. januara 1953. godine oko 23 časa reka je savladana i zid je stajao pred njom.
Nakon što je Drina pet puta rušila zid, u nehumanim uslovima usred zime i nadljudskim naporima radnika, prva brana na Drini konačno je izgrađena. To je imalo i svoju cenu u ljudskim životima. U temelje betonskog kolosa ugrađeno je trideset devet imena.
HE “Zvornik” je pribransko-protočno postrojenje, sa svake strane opremljeno po jednom mašinskom zgradom, u kojima su smeštena po dva agregata.
Dužina same brane je 166,5m, a ukupna dužina računajući i mašinske zgrade iznosi 267m. Građevinska visina brane je 42m, dok je korisni pad 21,6m. Izgradnjom brane, na Drini se formiralo veštačko jezero, dugačko oko 25 kilometara, od Malog Zvornika do Velike Reke.
Brana ima osam prelivnih polja za propuštanje suvišnih voda, slapište dužine 32m za umirivanje energije vode koja se preliva, a obezbeđena je i sa četiri temeljna ispusna tunela za propuštanje rečnog nanosa i viška vode.
Sa desne strane, u brani je tunel dug 125 m i širok 2,5m koji služi za propuštanje balvana. Na levoj strani brane je izgrđena riblja staza, ukupne dužine 160 metara, čime se vodi računa o ribama koje iz reka Dunava i Save ulaze u Drinu.
Hidroelektranu “Zvornik” svečano je pustio u rad 26. septembra 1955. godine Josip Broz Tito.
(Preuzeto: zvornicki.ba)
